Terwijl ik op de gang sta te wachten om mijn kinderen uit school te halen, valt mijn oog op een tekening aan de muur. Daarop staat een grote cirkel getekend. Buiten de cirkel drijft een grote donkere regenwolk. Binnen de cirkel staat een paraplu te wachten om meegenomen te worden om bescherming te bieden wanneer de wolk zijn lading laat vallen. Ik ben blij verrast en voel dankbaarheid dat kinderen op deze school al zo vroeg in hun leven bewust worden gemaakt van waar hun kracht en invloed ligt. In mijn praktijk spreek ik dagelijks volwassenen die er alles aan doen om het oncontroleerbare te controleren. Met alle gevolgen van dien. Voor hen, en eigenijk voor iedereen, kan deze simpele cirkel een wereld van verschil maken. Of beter gezegd: deze drie cirkels. Want zoals vaak in het leven is de volwassen versie iets complexer dan de kinderversie. In dit artikel een eerbetoon aan dit inzichtgevende model dat ik iedereen zo vroeg mogelijk in zijn of haar ontwikkeling gun.
Cirkel van invloed
De cirkel van invloed is bedacht en groot gemaakt door Stephen Covey. Kort samengevat helpt het model je om onderscheid te maken tussen factoren waar jij direct invloed op hebt (binnen de cirkel) en factoren die buiten het bereik van jouw invloed liggen (buiten de cirkel). Iedere dag is een aaneenschakeling van allerlei omstandigheden waar wij geen invloed op hebben. Het weer, de trein die vertraging heeft, de collega die met het verkeerde been uit bed is gestapt, de vakken in de supermarkt die niet zijn aangevuld, enzovoort. Deze dingen hoeven op zich geen probleem te zijn. Er ontstaat pas een spanningsveld wanneer je probeert om invloed uit te oefenen op factoren die buiten jouw bereik liggen. Alle tijd, energie en volharding die je buiten de cirkel van invloed investeert, leveren je niets op. En wanneer je dat niet op tijd door hebt, kun je hier volledig op vast- of leeglopen.
Cirkel van verantwoordelijkheid
Een sterk verantwoordelijkheidsgevoel is een belangrijke reden waarom mensen tijd en energie investeren buiten hun cirkel van invloed. Wanneer jij bijvoorbeeld denkt dat de bovengenoemde collega chagrijnig is vanwege een opmerking die jij gisteren maakte, dan geeft dit spanning. Om die spanning op te lossen ga je overcompenseren. Je bent vol lof over haar nieuwe kapsel, haalt kopjes thee voor haar en werkt al haar achterstallige taken weg. Al deze acties vallen binnen jouw mogelijkheden. Maar welke uitwerking dit vervolgens heeft op je collega valt buiten jouw cirkel van invloed. Misschien blijft zij kortaf en nors ondanks al jouw pogingen om het goed te maken. Want de kans is groot dat haar gedrag niets met jou te maken heeft. Misschien heeft zij net knallende ruzie gehad met haar nieuwe liefde. En kan zij jouw goed bedoelde aandacht niet verdragen omdat zij zichzelf op dat moment weinig waard vindt. Met frustratie als gevolg; zowel voor jou als voor haar. Denken voor een ander en je verantwoordelijk voelen voor hun gemoedstoestand is één van de grootste valkuilen waar we massaal intrappen. Vaak met goede bedoelingen, wat het juist zo verraderlijk maakt.
Cirkel van verwachting
Een andere belangrijke oorzaak van spanning, negatieve emoties en energieverlies zijn verwachtingen die buiten de cirkel van invloed liggen. Dit kunnen hoge eisen zijn die je aan jezelf stelt, bijvoorbeeld dat je nooit fouten mag maken. Het kunnen onredelijke verwachtingen zijn die je hebt van anderen, bijvoorbeeld dat iedereen altijd rekening met jou moet houden. Of irreële verwachtingen ten aanzien van bepaalde omstandigheden, bijvoorbeeld dat alles tijdens een vakantie vlekkeloos moet verlopen. Hoe groter het gat tussen de cirkel van invloed en de cirkel van verwachtingen, hoe groter de kans op mislukking en hoe sterker het gevoel van falen, teleurstelling of frustratie zal zijn. Een belangrijke les die hier te leren valt: verwacht alleen wat binnen jouw bereik ligt.
Schijn bedriegt
Je gedachten zitten in jou, maar niet al jouw gedachten vallen binnen de cirkel van invloed. Je zorgen maken om iets dat mogelijk verkeerd zou kunnen gaan is hier een goed voorbeeld van. Of spijt hebben van een gemiste kans. Kort door de bocht kun je stellen dat alle gedachten die niet over het huidige moment gaan, buiten de cirkel van invloed vallen. Want de toekomst kun je niet voorspellen en het verleden kun je niet veranderen. Maar ons brein denkt nu eenmaal vooruit, herhaalt wat is gebeurd en vult graag in. En dat is ook helemaal niet erg. Zolang je er maar bewust van bent en er niet teveel door wordt meegesleept.
Bewustzijn
Iedere dag krijgen we te maken met onvoorziene en oncontroleerbare invloeden. Soms klein (zoals een file onderweg naar kantoor), soms groot (zoals het verlies van een dierbare). De omstandigheden kun je niet veranderen. Het enige waar je direct invloed op hebt is de manier waarop je met deze omstandigheden om gaat. Alles staat of valt met het bewustzijn van je mogelijkheden. Jezelf de volgende vragen stellen kan hierbij helpen:
- Is er iets dat ik kan doen om deze situatie op te lossen?
- Is er een manier waarop ik de negatieve consequenties van de omstandigheden kan beperken?
- Is er een manier waarop ik makkelijker met de huidige omstandigheden om kan gaan?
- Is er iets wat ik tegen mezelf kan zeggen om deze situatie beter te kunnen hanteren?
- Is er iets dat ik kan doen, wat helemaal los staat van de situatie, wat een positief tegenwicht kan bieden?
Iedere vraag die je met “ja” kunt beantwoorden valt binnen de cirkel van invloed. En iedere oplossing of strategie die je vervolgens kunt bedenken draagt bij aan het vergroten van je veerkracht en verstevigt je positie binnen de cirkel.
Acceptatie
Tot slot is het goed om te beseffen dat sommige problemen of omstandigheden niet op te lossen zijn, hoe hard je ook je best doet. Blijven proberen of vechten kost dan alleen maar energie, waardoor je cirkel van invloed steeds kleiner wordt. Je beste optie is in dit geval om te accepteren dat het probleem er is. Dit kan helpen om er afstand van te nemen en vanuit dit perspectief te zoeken naar factoren waar je wél invloed op hebt. Want er is altijd íets dat je kunt doen. Ook al betekent dat soms dat je niets doet.
In welke cirkel investeer jij je energie?